مطالعات نشان میدهد کودکانی که از سنین پایین مهارت هوش فضایی خود را توسعه دادهاند در بزرگسالی در انجام فعالیتهایی مانند خواندن نقشه، نمودار و دیاگرامها در مقایسه با سایر همسن و سالانشان موفقتر عمل میکنند. یکی از دلایلی که ما با دیدن آمادگی جسمی کودک، اسباببازیهای چوبی را در اختیار او قرار میدهیم، همین مسأله است.
برنامهی آموزشی رومونتی در مرحلهی چهارم، اولین معماها را در اختیار کودک قرار میدهد که میتوان درست از همان روز سالگرد تولد کار با آن را شروع کرد.
در سالهای پیشرو کودک شما زمان زیادی را صرف بازی کردن و لذت بردن از معماها خواهد کرد. این معمای ساده، اولین گام برای معرفی دنیای جذاب معماهای ریاضی به کودک است تا او از سنین پایین مزهی شیرین موفقیت را با قرار دادن شکلها در جای مناسبشان بچشد.
این معما طوری طراحی شده تا برای استفادهی خردسالان کاملا مناسب باشد و هر کدام از شکلها به گونهای از هم تفکیک شدهاند تا کودک به راحتی آنها را از یکدیگر تشخیص دهد. بر روی هر شکل یک دستگیرهی کوچک هم تعبیه شده تا برداشتن آن برای کودک راحتتر باشد. این معما از طریق پرهیز از رنگپردازی و زرق و برقهای بیمورد به کودک اجازه میدهد تا تنها بر روی فعالیت اصلی متمرکز شود و درگیر حاشیهها نشود.
معماها همانطور که برای تقویت مهارتهای شناختی مفیدند، به رشد مهارتهای حرکتی و ذهنی کودک نیز کمک میکنند. برای نمونه کودک باید هم با قدرت دستگیرهی شکل را بگیرد تا آن را نیندازد و هم با ظرافت آن را در سر جایش بگذارد تا شکل قشنگ در محل مورد نظر قرار بگیرد. این فعالیت مهارت برنامهریزی را نیز در ذهن کودک تقویت میکند. (چرا که کودک باید از قبل تصمیم بگیرد چطور از بدنش استفاده کند تا به نتیجهی مطلوب برسد.)
توانایی حل مسأله و تکامل هوش فضایی از دیگر فواید حل کردن معماها در سنین پایین برای کودک است. به همین دلیل نیز معماها، برای کودکان بسیار آموزنده و جذاب هستند.
توصیههایی دربارهی اسباببازیهای رومونتی: معرفی معماهای چوبی؛
وقتی فرزندتان آمادهی بازی است …
- معما را بر روی میز یا زمین در اختیار او قرار دهید.
- با یک شکل شروع کنید و بعد از آنکه کودک کمی تمرین کرد، شکل دیگری را به بازی اضافه کنید.
- بعد از آنکه کودک با نحوهی کار تمام شکلها آشنا شد، معماهای مختلف را به نوبت با هم جابهجا کنید تا همچنان فرزندتان را به حل معماها علاقهمند نگه دارید.
چه بگوییم:
با شکلی که سر جایش قرار گرفته است، شروع کنید با استفاده از 3 انگشت دست، دستگیره را بگیرید و شکل را از سر جایش بلند کنید. شکل را طوری در هوا نگه دارید که کف آن در مقابل صورتتان قرار بگیرد. چند بار به محل قرارگیری و شکلی که در دستتان دارید نگاه کنید تا رابطهی آنها را با یکدیگر به فرزندتان توضیح دهید. شکل را بر روی میز قرار دهید و دستتان را دور نگه دارید تا کودک به خوبی متوجه شود که شکل را از داخل قاب بیرون آوردهاید:
«من دایره رو از قاب درآوردم!»
وقتی دوباره خواستید شکل را در قاب سر جایش قرار دهید، دستگیره را با 3 انگشت دست بگیرید، سپس آن را برگردانید تا توجه کودک را به کف شکل جلب کنید. لبههای شکل را در راستای لبههای محل قرارگیری آن بر روی قاب نگه دارید و سپس شکل را در محل مورد نظر قرار دهید. دستتان را کنار بکشید به کودک توضیح دهید که چه کردید: «من دایره رو توی قابش گذاشتم.» دوباره دایره را از سر جایش بردارید و این مرتبه از فرزندتان بخواهید تا این فعالیت را امتحان کند.
در مرحلهی 5 از برنامه رومونتی، برای شکلها از یک قاب استفاده میشود تا جایگذاری برای کودک دشوارتر شود.
تحقیقات در مورد بازی با معماهای چوبی چه میگویند؟
پژوهش تازهای در دانشگاه شیکاگو نشان میدهد که کودکانی که از سنین پایین فرصت تقویت هوش فضایی را پیدا میکنند در بزرگسالی در محاسبات عددی، عملکرد بهتری از خود نشان میدهند. این دسته از کودکان سریعتر مفهوم بردار را یاد میگیرند و در حل مسائل ریاضی نیز تواناتر هستند. به علاوه این کودکان در درسهای هندسه و حسابان نیز نتایج بهتری کسب میکنند. با توجه به این پژوهش ارزش انجام این فعالیت بیشتر هم میشود چون هوش فضایی قابل آموزش است و از طریق تجربه کردن در سنین پایین تقویت میشود.
کار با معماها، ساخت و ساز با بلوکهای چوبی و انجام فعالیتهای عبور اجسام از مانع، همگی از جمله بازیهایی هستند که باعث تقویت هوش فضایی کودک میشوند.
مرحلهی بعد چیست؟ دایرههای کسری؛
مانند بسیاری از اسباببازیهای مونته سوری این فعالیت که در قالب مرحلهی 8 رومونتی ارائه میشود، امکان درست کردن اشتباهات را برای کودک فراهم میکند. چون همانطور که کودک با این ابزار کار میکند، میتواند ببیند که کجا شکلی را به اشتباه سر جایش قرار داده است، بدین ترتیب، کودک خودش مشکل را حل میکند و یاد میگیرد تا از خطاهایش درس بگیرد.
معماها هوش فضایی را از طریق سازماندهی کردن، مرتب کردن و دستهبندی کردن تکهها تقویت میکنند. هر چه کودک بیشتر در این کار ماهر شود، وقت کمتری را صرف آزمون و خطا میکند و در عوض با برنامهریزی از قبل، در ذهنش برای انجام گامهای بعدی کار تصمیم میگیرد. فعالیت دایرههای کسری فرصتی بسیار عالی برای آشنا کردن کودک با واژگان هندسی و ریاضی است.
استفاده از این کلمات در سالهای ابتدایی تولد، در آینده کودک را در مهارتهای ریاضی و هندسی موفقتر خواهد کرد. بعد از اینکه به کمک این فعالیت، کلمات، کل، نصف، یک سوم و یک چهارم را به کودک یاد دادید، از آنها در فعالیتهای روزانه هم استفاده کنید. برای مثال از کودکتان بپرسید، کل، نصف یا یک چهارم یک ساندویچ را میخواهد؟
با اینکه تمام دانشآموزان بالاخره چهار عمل اصلی در ریاضیات را یاد میگیرند، تحقیقات نشان داده است، که بعضی از بزرگسالان هیچ وقت درک عمیقی از مفهوم کسر و نحوهی کاربرد آن پیدا نمیکنند. فراهم آوردن فرصت یادگیری کسرها به صورت ملموس از سنین پایین، بخت فرزند شما را برای درک عمیقتر این مفهوم پیچیدهی ریاضی بیشتر میکند.
نکته: آشپزی به همراه کودک یکی از بهترین موقعیتها برای تمرین مفهوم کسر است، چون برای مشخص کردن اندازهها و مخلوط کردن مواد با هم مدام با کسر سر و کار پیدا خواهیم کرد.