زهرا قسام، مؤسس رومونتی در سخنرانی تدکس خود در مورد کمک به رشد و تکامل مغز کودک در حیاتیترین سالهای زندگی یعنی 0 تا 3 سالگی صحبت میکند، در این سخنرانی قسام با توجه به کتابی که ماریا مونته سوری در سال 1949 میلادی با عنوان ذهن پذیرا منتشر کرده است از مفهومی به نام نهایت تلاش حرف میزند.
مونته سوری معتقد است که کودک ترجیح میدهد به جای اینکه چند قدم راه برود، تمام تلاشش را در این راه به کار بگیرد و حتی وسایل سنگین را هم در حین راه رفتن جابهجا کند.
70 سال بعد زهرا قسام به والدین پیشنهاد میکند تا امکان مواجههی کودک را با چالشها به اندازهی کافی فراهم کنند تا کودک به خاطر سادگی کار زود حوصلهاش سر نرود و از دشواری زیاد فعالیت هم کلافه نشود، این میزان دقیقا همان اندازهای است که تحقیقات آن را برای رشد کودک مفید تشخیص دادهاند.
مربیها معتقدند وقتی شرایط را برای یادگیری کودک در چنین شرایطی فراهم کنیم و تنها زمانی در کار کودک دخالت کنیم که واقعا به کمک ما نیاز داشته باشد، مهارتهای استقامت و حل مسأله را به کودک یاد میدهیم.
وقتی کودک تلاش میکند تا به توپی برسد که دور از دستانش قرار گرفته است، امکان تقویت مهارتهای حرکتی را در کنار تمرین ممارست در کار بدست خواهد آورد. درست است که در این حالت از کودک صداهایی مشابه اصواتی خواهیم شنید که بزرگسالان هنگام بلند کردن وزنههای سنگین در سالن بدنسازی از خودشان در میآورند، اما همانطور که ما در چنین شرایطی وزنه را از دست بزرگسال نمیگیریم، مگر آنکه واقعا به کمک ما نیاز باشد، به کودک هم اجازه میدهیم تا تلاشش را تا رسیدن به نتیجه ادامه دهد.
نهایت تلاش برای تمام گروههای سنی؛
احتمال دارد که نوزادان تازه متولد شده در ساعاتی از روز با تمام توان جیغ بکشند، با تکان دادن مشتها در هوا توجه را به خود جلب کنند و سرشان را مدام به این طرف و آن طرف تکان دهند. تمام این حالات طبیعی است و بچهها در هر سنی حالات روحی مختلفی را تجربه خواهند کرد. دایرهی تنوع این حالات ممکن است از خوابیدن با آرامش کامل تا تکان دادن تمام اندامهای بدن متفاوت باشد.
نقش شما در این شرایط چه خواهد بود؟ وقتی کودک نوزادتان را در آغوش میکشید به او اجازه دهید تا سرش را به سمت بالا بیاورد. وقتی چند هفته از تولد نوزاد گذشت این فعالیت را به صورت دمرو به روی زمین منتقل کنید و از زیراندازی نرم و ثابت برای انجام این کار استفاده کنید.
به خاطر داشته باشید که کودک در این حالت، سر و صدا خواهد کرد و دست و پایش را تکان میدهد اما هیچ کدام از این کارها به معنای نارضایتی کودک نخواهد بود. بهرحال این فعالیت، تمرینی دشوار است. در این شرایط یاد صداهایی بیفتید که خودتان هنگام فعالیتهای سنگین ورزشی تولید میکنید و به کودک اجازه دهید تا به تلاشش ادامه دهد.
وقتی کودک خیلی بیقرار شد یا به گریه افتاد، با آرامش به او بگویید که متوجه منظورش شدید و به آرامی او را در حالت طاقباز قرار دهید تا به بازی کردن ادامه دهد.
این داربست فعالیتها به همراه اسباببازیهای مناسب فعالیت نوزاد، در قالب بسته مرحله اول رومونتی در اختیار خانوادههای عضو قرار میگیرد.
نوزادان 3 تا 6 ماهه از نهایت تلاششان استفاده میکنند تا قل بخورند و بهتر برای رسیدن به وسیلهها حرکت کنند.
نقش شما در این سن چیست؟ وقتی جغجغه یا اسباببازی گرفتنی در اختیار فرزندتان قرار میدهید، اسباببازی را کمی دورتر از دست کودک بر روی زیرانداز فضای بازی کودک قرار دهید تا فرزندتان برای بدست آوردن این اسباببازی تقلا کند. اگر احساس کردید فرزندتان برای جلو رفتن مشکل دارد، بی سر و صدا دستها یا پاهایتان را پشت پای کودک قرار دهید تا از آن به عنوان تکیهگاهی برای جلو رفتن استفاده کند. وقتی فرزندتان خودش به اسباببازی برسد و آن را برای بازی کردن از روی زمین بردارد، رضایت کامل را در تمام چهرهاش خواهید دید.
کودکان 6 تا 12 ماهه از نهایت تلاششان برای تغییر موقعیتشان استفاده میکنند.
در این مرحله نشستن و برخاستن، یکی از دغدغههای اصلی کودک خواهد بود. بعد از آن کودک تلاش میکند تا با سینه خیز رفتن و سُر خوردن، خودش را از این سمت خانه به آن سمت برساند. در نهایت هم کودک از میله برای بالا کشیدن خودش استفاده خواهد کرد و دوست دارد تا از هر وسیلهای سر راهش بالا برود.
نقش شما در این شرایط چیست؟ برای تحرک کودک فضای کافی فراهم کنید و اجازه دهید تا فرزندتان بدون مزاحمت تا میخواهد تقلا کند تا مهارتهای حرکتیاش به بهترین طرز ممکن تقویت شود. در این سن فرزندتان به طور موقت از جلوی چشمتان دور خواهند شد، اما خیلی زود بر میگردد تا آخرین جایی که شما را دیده بود، وارسی کنند. این طبیعی است و به تدریج کودک عادت میکند تا لحظات بیشتری را به دور از شما سپری کند.
آرامش خودتان را حفظ کنید.
دور نشستن و به بچه اجازه فعالیت مستقل دادن، کمی دشوار است. به خصوص بعد از اینکه برای چندین ماه با دقت از فرزند کوچکتان مراقبت کرده باشید. به همین دلیل برای اینکه بتوانید کودک را برای آزمایش و تجربه کردن به حال خود بگذارید به تمرین نیاز خواهید داشت. بعضی از بچهها ممکن است وقتی به سختی برای حرکت دادن خود تلاش میکنند از خودشان سر و صدا هم تولید کنند. خیلی از بچهها هم در تلاش برای حرکت کردن، زمین میخورند یا تعادلشان را از دست میدهند. با حفظ خونسردی خود در مقابل چنین اتفاقاتی به فرزندتان یادآوری میکنید که در پیمودن این مسیر چقدر به تواناییهایش اعتماد دارید. با اعتماد به توانمندیهای فرزندمان از سنین پایین به او کمک میکنیم تا در آینده برای انجام کارهای دشوارتر اعتمادبهنفس لازم را در اختیار داشته باشد.
کودکان خردسال عاشق این هستند که از نهایت تلاششان استفاده کنند.
هیچ کاری برای کودک نوپا از چالشهای بیشتر در راه رفتن، جذابتر نیست. به همین دلیل مشاهدهی جابهجا کردن وسایل سنگین توسط کودکان نوپا خیلی طبیعی است. کودکان در این سن دوست دارند توانمندیهایشان را محک بزنند و ببینند از عهدهی چه کارهایی بر میآیند.
شما چطور میتوانید به فرزندتان در این راه کمک کنید؟
راه رفتن بر روی دو پا فرصتهای زیادی برای انجام فعالیتهای تازه در اختیار کودک قرار خواهد داد. واضحترین این فعالیتها همان راه رفتن است. پس وقتی زمان مناسب فرا رسید اجازه دهید تا فرزندتان بدون کمک روروئک خودش راه برود.
در خانه از فعالیتهایی استفاده کنید که همزمان دستها و پاها را درگیر میکنند. کارهایی که خردسالان در حالت ایستاده میتوانند انجام دهند:
- جابهجا کردن وسایل بین قفسه و میز؛
- قرار دادن دستمال و قاشق، چنگال بر روی میز نهارخوری؛
- توپ بازی کردن در فضای آزاد؛
به فرزندتان امکان انجام فعالیتهای فیزیکی و بالا رفتن به صورت ایمن را بدهید تا زمینهی تقویت هر چه بیشتر مهارتهای او را فراهم کنید.
احترام به خواست کودک برای انجام مستقل فعالیتها، کمک میکند تا لحظات به یادماندنی را به همراه فرزندتان سپری کنید. این کار همچنین به شما کمک میکند تا در زمان بروز حوادث و مشکلات، واکنش مناسبتری از خودتان نشان دهید. پس به دنبال راههایی باشید تا از نیازهای کودکان به بهترین شکل به نفع خودشان استفاده کنید. مثلا به او بگویید: «میبینم که دوست داری بپر بپر کنی، بذار یه جای مطمئن برای پریدن پیدا کنیم.» بعضی وقتها تنها وظیفهی ما این است که کمی دورتر بایستیم و به کودک اجازه دهیم برای رشد مهارتهایش تلاش کند.
شوق کودک برای انجام هر کاری، بیانگر نهایت تلاشی است که به کار میبندد.